Европа (односно Европската унија – з.р) треба да инвестира во истражување и иновации за да привлече и задржи научници од целиот свет, особено откако САД почнаа да ја намалуваат финансиската поддршка за универзитетите, се согласија во понеделникот европратениците.
„Академската слобода е под голем притисок на глобално ниво и научниците сѐ повеќе се инструментализираат ширум светот. Како родно место на просветителството, Европа има историска одговорност да ја брани академската слобода“, рече Екатерина Захариева, европски комесар за стартапи, истражување и иновации, во дебата на пленарната сесија на Европскиот парламент.
Захариева додаде дека Европа треба да биде таа „која ќе ги задржи и привлече европските и меѓународните научници“ и дека за тоа е потребна надградба на истражувачката инфраструктура, на што, како што забележува комесарот, Комисијата работи преку Европскиот стратешки форум за истражувачки инфраструктури (ESFRI) и правниот инструмент European Research Infrastructure Consortium (ERIC).
Псоелдните седмици администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп најавува големи финансиски кастрења, меѓу другите и за универзитетите кои се обвинуваат за трошаџиство, левичарење и несправување со анисемитизнот.
Универзитетот Џон Хопкинс во средината на март објави дека ќе отпушти повеќе од две илјади вработени во САД и во странство, откако изгуби 800 милиони долари неповратни средства од владата. На Универзитетот Колумбија во Њујорк му беа скратени неповратните средства од 400 милиони евра поради „непреземање акција против тековното вознемирување на еврејските студенти“, објави американската Агенција за генерална администрација (GSA).
Европратениците во понеделникот се согласија дека ЕУ треба да ја искористи ситуацијата во САД и да почне да дава приоритет на истражувањето и иновациите. Тие го обвинија Трамп дека сакал да ги поткопа разчличнота, еднаквоста и инклузиите на американските универзитети.
Граѓанинот Воутер Беке рече дека Европа има „единствена можност да се етаблира како рај за меѓународни таленти“ сега кога администрацијата на Трамп го намалува финансирањето на академската заедница, па дури и ги ограничува академските слободи, но истакна дека ЕУ мора да се подобри за да може да стане тоа. Затоа ЕУ треба да се стреми кон иновации и да работи на намалување на бариерите за „стартапите“ и проектите за развој и проширување на бизнисот, оцени тој. „Нека Европа во иднина стане атрактивна дестинација за научниците“, рече Беке.
Социјалдемократот Маркос Рос Семпере рече дека „непријателите на слободата секогаш прво ги напаѓаат образованието и истражувањето, кои го претставуваат напредокот на нашето општество“, и дека токму тоа се случува во САД и повика на повеќе инвестиции во иновациите и истражувањето за ЕУ да има што да привлече таленти.
Ана Строленберг од Зелените рече дека ЕУ „може да сочувствува со сите научници во САД или да им понуди нешто подобро – место каде што се вреднува истражувањето, место каде што е заштитена академската слобода“.
Ваквото мислење не го делат пратениците од десницата. Фернанд Картхајзер од европските конзервативци и реформисти рече во одбрана на политиката на Трамп дека Европа, по примерот на САД, „треба да ја отфрли псевдонауката како што е родовата идеологија“.
Марк Јонген од пратеничката група Европа на суверените нации ги нарече „лицемерни“ тврдењата дека Трамп ја поткопува академската слобода и тврди дека конзервативните научници во САД биле отпуштени или принудени да ги напуштат своите позиции затоа што не сакаат да се усогласат со таканаречената неолибертаријанска „вок култура“. Јонген додаде дека мерките на Трамп всушност имаат за цел да ги обноват, а не да ги укинат академските слободи.
Според Индексот за академска слобода (AFI) за 2024 година, кој опфаќа 179 земји, САД се наведени како еден од 34-те случаи со „значителен пад на академската слобода во последните десет години“.
„Најголемиот пад на академската слобода во Соединетите држави се однесува на слободата на истражување и настава и институционалната автономија на универзитетите. Меѓутоа, сега е евидентно и влошување на слободата на академското и културното изразување. Падот на вториот индикатор може да се поврзе со контроверзните ограничувања на протестите на американските универзитети поради војната во Газа, вклучително и распоредувањето на безбедносниот персонал во кампусот и полицијата“, се наведува во извештајот.
