Господ е моја светлина

Зададената тема на овогодинешната изложба „Несовршен простор“ е „Созерцанија“. Поднасловот е „Христијански симболи во современата ликовна уметност“. Имајќи предвид дека терминот „созерцание“ (на грчки θεωρία, латински contemplatio) етимолошки посочува на гледањето, овој чин е тесно поврзан со светлината без која гледањето е невозможно. На физичкото око му треба физичка светлина, а на духовното око му треба духовна светлина. Уметноста е меѓу-сферата во која физичкото и духовното се среќаваат токму преку процесот на физичко-духовното созерцување.

Секој од учесниците во изложбата на темата ѝ пришол на начин својствен за своето творештво. Медиумот, техниката, стилот, балансот, контрастот, движењата и целината се карактеристични за нивниот уметнички израз. Секое дело е отелотворено сведоштво за визијата на авторот кој во својот ум „од ништо“ создава „нешто“. „Созерцанието“ се состои токму во можноста за ваква визија која потоа го води уметникот во нејзината реализација како слика или како скулптура.

Имајќи го во предвид поднасловот на изложбата „Христијанските симболи во современата ликовна уметност“ не се созерцува само создавањето на делото туку и контекстот во кое тоа е зададено, а тоа е Божјата само-објава во Библијата. Ова го има на ум псалмистот кога во псалмот 27 вели, „Господ е моја светлина“. За учесниците во оваа изложба библиската наративна објава е појдовна точка во длабокумното промислување и создавање на нивните дела. По некоја (не)случајност сите десет дела се со различен мотив. Како такви „раскажуваат“ приказна за некои од монументалните библиски описи и настани.

Ангел, Андреј Митевски

Оваа приказна почнува со делото на Андреј Митевски „Ангел“. Изработена во бел мермер со мазни и заоблени форми скулптурата прикажува суптилна, речиси апстрактна фигура на ангел. Се работи за Божји гласник пар екселанс. Нагласена е едноставноста и чистотата на битието кое ја пренесува пораката. Оваа суптилност укажува на духовна трансцендентност. Фокусот е на суштината, а не на деталите. Со својата „кревкост“ и глаткост, кои потсеќаат на дела на Бранкузи и на Хепворт, делото го симболизира божественото заштитничко присуство. Вака согледана оваа скулптура неодоливо асоцира на библиските текстови во кои се првите спомнувања на терминот „ангел“. И во двата случаја се работи за објава на ангел за да заштити детски животот. Првиот пат кога ја охрабрува слугинката Хагар да продолжи да се грижи за Исмаил, синот кој го добила со Аврам (Бит. 16:11). Вториот пат кога го сопира Аврам да го жртвува синот Исак кој го добил со Сара (Бит. 22:11). Освен дека се работи за ангел поточно за гласник, нема друг опис. Уметничкото дело на Митевски совршено се вклопува во амбиентот на приказната. Минималистичката форма на ангелско битие резултира со емотивна длабочина и на мермерот му дава само-лебдечки својства. Сѐ на оваа скулптура укажува на онострано присуство чија префинетост во просторот вдахнува утеха и успокојување.

Помеѓу сѐ и ништо, Владимир Илиевски

На овој старозаветен мотив на Митевски од почетокот на Библијата се надоврзува мотивот во сликата на Владимир Илиевски „Помеѓу сѐ и ништо". И во овој случај се работи за ангелско битие претставено во стилот на симболизам и на надреализам кој соодветствува со јазикот во книгата на пророкот Езекиел. Се работи за крилати суштества со многу очи познати како херувими. Приказот на Илиевски може да се земе како детаљ од целината видена од пророкот кој за ваквото видение вели дека е „сјајот од подобието на славата Господова“ (Ез. 2:1). Добро упатен во фрескописот и иконописот Илиевски вешто применува техника инспирирана од нив. Идејното решение е оригинално негово. Око насреде движењето на крилјата лебдејќи над Земјата. Уметникот оваа сцена ја опишува како помеѓу сѐ и ништо што е исклучително луциден теолошки коментар за јудејско-христијанското учење за создавањето „ex nihilo“. Бог кој е вечен и, како што библијата вели „сѐ во сѐ“ (1 Кор. 15:28) го создава светот од ништо кој потоа го уредува од хаосот на „тохувавоху“. Радијалниот баланс околу окото и кружното движење на крилјата потсеќаат на философско-теолошкиот постулат за кругот како совршена форма. Според раните црковни отци односот на центарот и на радиусните линии е геометриска метафора со која се објаснува како Бог го одржува созданието обединето и во рамнотежата. Бог не дозволува создадените битија целосно да се отуѓат едни од други и така да се вратат во не-битие. Дури и во најоддалечените подрачја на диференцијација, созданијата се сѐ уште дел од обединетата целина зашто споделуваат заеднички извор во Бог. Целиот создаден свет постојано оди по тенката линија на сѐ или ништо. Бог ја одржува рамнотежата гарантирајќи хармонија на постоењето наспроти отуѓувањето и непостоењето.

Богородица и Христос, Синиша Новески

Од оваа макро-перспектива на Бог Седржителот ќе преминеме кон микро-перспективата на истиот Тој Седржител роден од жена. „Богородица и Христос“ на Синиша Новески ги прикажува мајката и синот, две личности, едната само човечна, другата Бого-човечна. Бог преку нив повторно ја воспоставува нарушената хармонија во светот заради падот на човештвото во грев. Според самиот автор, инспирацијата за скулптурата е црпена од „елегантните и издолжени пропорции на фреските во Курбиново“. Со нив се нагласува нивната посебна улога во спасението на човештвото, а со тоа и во обновата на светот. Во мигот на благовештението Марија сесрдно ја прифаќа Божјата волја за да стане Богородица, а со тоа покажува совршен пример како да се одговори на Божјиот повик во сечиј живот. Изработена во класичен антички стил скулптурата ја доловува заемната љубов меѓу мајката и нејзиното дете. Истовремено видливо е влијанието на Хенри Мур во поедноставеноста и апстракцијата на фигурите така што фокусот е на емоцијата наместо на детаљот. Новески ги обликува двете фигури не за да прикаже анатомска прецизност туку за да ја нагласи блискоста меѓу нив. Христос држи книга, несомнено светите списи како Тората, псалмите или пророците, кои сведочат за доаѓањето на Месијата.

Читањето претставува еден вид созерцување. Ова е најава за мисијата на Христос која е потенцирана во единствениот настан од неговото детство од евангелистот Лука. Дванаесетгодишниот Исус во храмот во Ерусалим остроумно расправа за точното разбирање на Божјиот збор со свештениците и Рабините. „Остроумно“ е добар превод на оригиналниот збор „σύνεσις“ кој го користи Лука, а е синоним за созерцание. Соодветно со оваа остроумност, челото на Христос, Новески го обликува според правилата за цртање на лик на икона со што се потенцира просветлувањето на умот што повторно асоцира на длабокоумното разбирање на Божјата објава.

Исус го исцелува слепиот, Тони Попов

Едно од важните прашања во Новиот завет е токму прашањето „кој е Исус?“. Иако соочени со неговата остроумност од мали нозе, како и со неговите ненадминливи поуки, како на пример „Беседата на гората“, религиозниот, политичкиот и воениот естаблишмент во него гледаат опасен лик кој им го поткопува авторитетот и ги заблудува масите. Пропагандата против Исус е толку силна, што дури и Јован Крстител, во мигови на егзистенцијална криза, прашува: - „Ти ли си Оној што треба да дојде или да чекаме друг?“ (Мт. 11:3). Во одговор дека тој е стварно Месијата, Исус ги набројува своите чуда почнувајќи со „Слепи прогледуваат“ (Мт. 11:5). Овој библиски мотив е инспирација за Тони Попов со неговото дело „Исус го исцелува слепиот“. Сликата е комбинација на модерна религиозна уметност, реализам и апстракција. Ликовите се во притеснет простор насликани во речиси хаотична композиција со експресивни движења на четката. Тоа на сликата ѝ дава чувство на напнатост. Силните тонови, широките и густи нанесувања со четката како и „пригушената“ палета покажуваат сличности со стилот на Жорж Руо општо, но посебно со неговата слика „Ругање на Христос“.

Насликаната сцена е преземена од еден од описите каде Исус исцелува слепило. Има три такви описи, а се случуваат во Ерихон (Мт. 9:46-52), во Ветсаида (Мк. 8:22-26), и во Силоам (Јв. 9:1-41). Од сликата не може да се заклучи за која од случките станува збор. Уметникот решил сцената да ја постави во современ контекст за што сведочи облеката. Ова би можело да се случува во било кој град денес, приближувајќи ни го настанот. Исус може да се препознае заради препознатливите карактеристики на традиционалното претставување, а новината е што на себе има горен дел тренерка. Заедно со очевидците на чудото Христос е загледан во штотуку прогледаниот. Тој е во фокусот на нивното внимание, но го нема на сликата. Исус го има оној израз на лицето кој би можел да значи и „нели ти кажав дека сум јас“ упатен кон сомнежите на Јован Крстител. Истовремено во погледот има благост и сочувство. Исус се радува за исцелениот, но не е изненаден. Ликот веднаш до него е даден во целосен контраст. Речиси како тој самиот во тој миг исто така да прогледал. Едното око му е поотворено од другото и малку закрвавено. Устата е широко отворена. Сѐ укажува на вџашеност и на вчудовиденост. Другите лица раскажуваат поинаква приказна. Од проста љубопитност на единствениот женски лик преку рамнодушното „сеирџиство“ на два лика десно од Исус сѐ до пресметливата лукавост на ликот лево од него и кодошкиот злокобен изглед на единствениот лик чија глава е покриена. Ваквиот уметнички приказ го покажува познавањето на библиската содржина на уметникот. Отворање очи на слепиот е една од многуте манифестации дека Исус е Месијата кој е најавен во Стариот завет. Очевидците на ова и на сличните чуда се воодушевени, фасцинирани, но и исплашени од нив. Поточно и ним им треба исцелување од духовно слепило. Посебно затоа што „препознавањето“ што тие чуда кажуваат за Исус претпоставува да се прифати неговата порака целосно. А таа во себе содржи и заповед, „Земи го својот крст и врви по мене“ (Мк. 8:34).

Тајната вечера, Томе Мишев

Од еден анфас и директен поглед во публиката се соочуваме со друг. Централно поставен на трпезата според воспоставените норми Исус во „Тајната вечера“ на Томе Мишев има прашален и решителен поглед. Очите му се во блага диспропорција едно со друго. Ова е веројатно начин на кој Мишев уметнички ја претставува идејата зад една од најубавите и најзагадочни икони од шести век на Исус Христос Седржител, онаа од славниот Синајски манастир. Токму различноста во очите се толкува како приказ на двојната богочовечна природа на Христос. И на двата портрети десната страна лицето, лева за набљудувачот, ја прикажува човечноста, а левата страна, десна за набљудувачот, ја прикажува божественоста.

Христос е јасно во фокусот не само заради централноста, туку и заради ореолот кој е во контраст со потемните бои околу учениците. Стилот и техниката се експресионистички. Авторот со нив не сака да постигне репететивна егзактност на фигурите туку да нагласи определена внатрешна состојба: сомнеж, мотив, страв, љубов, завист, дури и омраза. Композицијата е донекаде „позајмена“ од фреската на Леонардо да Винчи, па оттаму може да се заклучи редоследот на учениците. Интересно, Јован е прикажан во порезервирана положба, но во случајот на Мишев тој со прст покажува кон Христос. Како со тоа авторот да сака да потенцира дека се работи за ученикот кој беше посебно возљубен од Исус (Јв. 20:2). Ликот на Петар е во уште подраматична состојба, така што, со главата речиси ќе го допре Исус. Случајно или не, вториот лик одлево на сликата има слична положба на главата и личи на ликот на Петар. Ова би значело интервенција во традиционалниот редослед и би го претставувал Андреј братот на Петар а не Јаков. Андреј е оној кој му го претставува Петар на Исус. Но на вечерата Петар сѐ уште не се соочил со сите свои стравови и е сѐ уште брз и на дело и на уста. Тој сега бара од Јован да праша на кого мисли Исус кога вели: - „Еден од дванаесетте е, што мака со Мене во чинијата“ (Мк. 14:20). Јуда веќе ја подава раката со леб во неа да макне заедно со Исус. Мишев се решава за интересно решение. Јуда е цел во темно сино, исто како и наметката на Исус, но исто така се наѕира и црвено, со исти нијанси како црвениот хитон на Исус. Со тоа авторот нуди можност за суптилно толкување на изборот на Јуда. Синото и црвеното на Исус на иконите ја претставува неговата божествена и човечка природа. Тоа што тој е по природа, со отелотворувањето им го нуди на оние кои веруваат во него да станат по благодат. Јуда не е уверен. Исус потфрла да ги исполни очекувањата на Јуда за и од Месијата. Блискоста со стилот и техниката на Мишев со Ван Гог, дополнително ја нагласува оваа поента. И ван Гог сметал дека за да се следи Исус не смее да се прави компромис со световната моќ. Ван Гог не насликал дело со ваков мотив, но познавачите сметаат дека со сликата „Кафеанска тераса ноќе“ ван Гог му оддава скриена почит на Леонардо и со некои клучни елементи во композицијата реферира на неговата „Тајна вечера“. Ова дело на Мишев би можело да биде оддавање (не)скриена почит на ван Гог. Пејзажот во позадината би можела да биде една од бројните визии на несудениот проповедник и неразбран уметник. А зарем Исус имаше поинаква судбина?

Процесија, Никола Пијанманов

Никола Пијанманов со својата слика „Процесија“ е моќно „НЕ!“ по ова прашање. Моќта одметната од Бог, секому кој ѝ се противи му подготвува иста судбина. Еден начин на кој тоа се прави низ целата човечка историја е отуѓувањето. На сликата гледаме процесија на отуѓени лица предводена од Христос. Не се гледаат еден во друг и не гледаат напред туку се со наведнати глави. Возрасно лице, веројатно жена и мајка, води две деца за раце. Но и тие не остваруваат контакт со оние околу нив. Иако во група секој во процесијата е неутешно осамен. Акрилните бои мешани со пигменти за Пијанманов се податен медиум за да создаде амбиент кој потсеќа на апокалиптичен кошмар. Вака би можел да изгледа крајот на светот, а од теолошка гледна точка ова се мигови кога такво нешто се случува. Надреализмот и пост-експресионизмот на сликата доаѓа до израз со фигурите кои се спектрални и како да се сенки на самите себеси. Слично како и во делата на Џакомети, анонимните фигури на Пијанманов говорат за кревкоста, за изолацијата и за мачнината на човековото постоење. Како што и самиот сликар вели: „Таму веќе не се гледа Ерусалим, го нема градот, само пуст и празен предел кој смрзнува од студенило. Небото е веќе темно и во сред бел ден станува густа ноќ.“ Фигурите во „Процесија“ на Пијанманов се тука, а всушност не се, што е карактеристика на секој очај. Влијанијата на Мунк, Шиле и на Бејкон се рефлектираат во прикажаната болка и страдање. Пијанманов е посебно поврзан со својот учител Владимир Георгиевски и тоа е видливо и на оваа слика. Она што плени во сликата е белата боја која е како разлеан ореол врз Исус и онаа која доминира врз крајниот раб на хоризонтот. Георгиевски милува да ја користи оваа боја, а заедно со Пијанманов во своите дела успеале да стигнат до генијалноста на транслуцентно белата кај Ел Греко. Ова е уметничко-теолошки знак дека авторот ја прикажува суровоста на дадената, но и на општата човекова состојба без самиот да паѓа во очај. Белата боја веќе најавува дека животот е посилен од смртта. За Пијанманов реална е распадливоста, реален е гревот, реално е страдањето, но реален е и Христос!

Распетие, Стефан Младеновски

Пред да ја победи смртта Христос мора да се соочи со неа и да умре во категоричната смисла на зборот. Да биде мртов, мртов. Тоа ќе се случи на крстот на Голгота. Тема која ја обработува Стефан Младеновски со делото „Распетие“. Медиумот на Младеновски е акрилик на платно, но во него има елементи на графика. На тоа наведуваат четирите црвени квадрати на секоја страна од квадратниот формат на сликата, чистиот празен простор и белиот квадрат во самиот центар.

Потезите на четката се врз и веднаш надвор од белиот квадрат. Контрастот меѓу белата позадина и црните наноси создава чувство на динамичност. Дијагоналните потези го наведуваат окото да се движи по нив нагласувајќи ја драматичноста и тежината на распнувањето. Самиот чин е прикажан низ апстрактен минимализам со палета која оди од светло сива преку црна. Четирите црвени квадрати се во остар контраст со овие сиви и црни потези како и со белиот квадрат. Така белата, двете нијанси на сива, црната и црвената создаваат колаж кој асоцира на пасија или на жртва. Распетието ги претпоставува и двете. Младеновски користи не-репрезентативни и експресионистички форми и апстрактно го привлекува вниманието не кон реалистичките состојби на распнатото Христово тело, туку врз нивното значење и далекусежни последици. Ова апстрахирано распетие е доловено преку модерен симболичен уметнички израз наведувајќи ја публиката на метафизичко самоиспитување пред Божјата жртва прикажана како чист акт. Самата апстракција има елементи од византиската иконографија. Од современите влијанија стилот и техниката на Младеновски потсеќа на делата на Франц Клајн автор кој често се осврнува на егзистенцијалните аспекти на човековата состојба. Свесно или не, делото на Младеновски нуди и дополнителен теолошки елемент. Апстракцијата, минимализмот и композицијата пренесуваат кохезивна духовна порака и на тој начин потврдувајќи ја библиската визија дека разорноста на крстот не само што нема да ја наруши Божјата промисла туку и ќе биде инструмент за воспоставување на хармонијата на вселенскиот поредок по кој не само човештвото, туку и целата природа копнее (Рим. 8:22).

Оплакување, Трајче Чатмов

Има еден миг за кој уште најраните христијани сметаат дека е миг кога целата вселена плаче. Тоа е мигот на оплакувањето на штотуку симнатото мртво тело на Христос. Трајче Чатмов со сликата „Оплакување“ го претставува мигот на тагувањето по него низ апстрактен експресионизам, со елементи на кубизам и на футуризам. Композицијата е фрагментирана и ставена во „стеснет“ простор. Таква е и фигурата на Христос. Оние кои го оплакуваат ги пружаат рацете кон неговото изрането мртво тело. Дејството е налик на грижливо спуштање на Христос на земјата, за да го подготват за погреб. Кубистичката грубост и дисторзираност не го смалува впечатокот на грижливо прифаќање на телото на оној кој тие толку многу го сакале. Белата рака која посега кон торзото на Христос е во положба која посочува длабока тага на личноста која го прегрнува. Фрагментираноста на фигурата на Христос не само што уметнички го доловува траорниот миг опишан во евангелијата туку и реферира на еден од најпознатите Старозаветни стихови во книгата на Исаија каде што се пророкува токму за овој настан. Пророкот го пишува следното за Месијата поточно за Христос, „Тој беше презрен и отфрлен меѓу луѓето, човек на болки и свикнат на страдања, и ние го одвраќавме од Него лицето свое; Тој беше презиран, и ние за ништо не Го сметавме,“ за малку подолу во текстот да воскликне: - „А Тој беше изнаранет за нашите гревови и мачен заради нашите беззаконија; казната за нашиот мир падна врз Него, а преку Неговите рани ние се излекувавме“ (Ис 53:3,5). Преклопувањето на формите и фигурите стуткани една до друга ги рефлектираат и двата стиха. Од една страна мртвиот изнаранет и раскрвавен Христос ја потврдува општата тенденција на паднатото човештво да ги презира слабите. Од друга страна оплакувачите околу него се длабоко свесни дека неговите рани се исцелителни за нив и за целиот свет. Хаотичниот и емотивен набој на апстрактниот експресионизам на Чатмов ги држи и двете согледувања на Исаија во креативна тензија. Оплакувањето на Христос, Чатмов го прикажува преку испреплетеноста на фигурите со што се изразува колективната природа на нивната тага. Личноста на оној по кој тагуваат ги обединува и им дава заедничка визија.

Кубистичката фрагментација, експресионистичкиот интензитет и апстрактниот динамизам резултира со длабоко емотивна претстава на оплакувањето. Комбинацијата на овие уметнички стилови и техника го покажуваат влијанието на сликарите Глигор Чемерски и Петар Мазев, двајца великани на македонската апстрактна уметност кои инспирацијата често ја барале во библиски теми. Чатмов продолжува да се инспирира од истиот извор негувајќи ја нивната посветеност на прикажување на човечката форма како присутна и апстрактна, симултано поттикнувајќи духовна длабочина и физичка измаченост. Темата на Христовото оплакување е веројатно една од најсоодветните за тие две состојби да се прикажат преку апстрактниот експресионизам.

Белиот ангел, Милош Милосавлевиќ

Уште една сцена од евангелијата, а која доаѓа по оплакувањето е онаа на првите сведоци за воскресението на Христос. Милош Милосавлевиќ на темата ѝ приоѓа не само врз текстуалниот опис туку за водилка ја зема една од најфасцинантните средновековни фрески, во овој случај фреската „Белиот ангел“ во манастирот во Милешево.

Главата и вратот се насликани во класичен фрескописен стил. Очите на ангелот оддаваат чувство на општ неутрален поглед кој постојано го „следи“ оној кој ги набљудува. Лицето е строго и не покажува емоции што е во контраст со радосната порака која им ја дава преку реторичкото прашање до двете жени „Зошто Го барате Живиот меѓу мртвите?“ (Лк 24:5). Оттука Милосавлевиќ тргнува по свој уметнички пат. Неговото дело „Белиот ангел“ е масло на платно со геометриски фрагментации што му дава карактеристики на витраж. Ваквата геометриска апстракција од триаголници и полиаголници потсеќа на визуелниот јазик на кубизмот. Уметникот извршил деконструкција на формите за да ги прераспореди во преплет на позиции и сооднос кој ги „прекршува“ претпоставените очекувања на набљудувачот и го предизвикува на нешто дотогаш познато да му пријде со „нови“ очи. Ова доаѓа до израз ако делото на Милосавлевиќ се спореди со оригиналната фреска. Оригиналот ја следи вообичаената нарација на појавата на ангелот, на неговото реторичко прашање и на „исплашените“ жени. Сѐ тука се одвива според очекуваното за набљудувачот. Во случајот на Милосавлевиќ фрагментираните геометриски форми како да се рефлексија на состојбата на жените при оваа за нив вчудовидувачка средба. Буквално пред нивните очи стварноста каква што тие ја познаваат е разбиена на парчиња и повторно составена, но овој пат преобразена на начин дотогаш непознат за нив. Пристапот на Милосавлевиќ успева на драматичен начин да го прикаже духовниот ефект врз оние кои штотуку разбрале за воскресението. Белата на ангелот, е испресечена со црвената, сината и жолтата, три бои кои ги нема на оригиналната фреска. Случајно или не, овие три бои се важни за теолошкото толкување на фреските и на иконите. Црвената ја претставува човечката природа, сината ја претставува божествената природа, а жолтата/златната ја претставува Божјата суштина. Сето ова е дел од пошироката слика кога ангелот со раката покажува кон празниот одар во гробот на кој било положено Христовото тело. Боите ја раскажуваат приказната на Божјата промисла за да го искупи светот од грев. Во таа промисла улога има божествената суштина на Троединиот Бог, како и Богочовечката природа на Христос. Раката на ангелот не покажува само дека Исус е жив, туку најавува и дека заради тоа целата вселена е оживеана. Оваа порака носи радост и смирение. Веројатно затоа уметникот решил насреде драматичната деконструкција на настанот преку геометриски апстрактни форми да го постави смирениот поглед на ангелот. На овој начин сликата го постигнува ефектот кој тој го имал врз оние на кои им се појавил за да им ја каже радосната вест. Истовремено најголема возбуда дури и исплашеност како и најдлабоко смирение и утеха.

Повторно, Новица Трајковски

Христос е воскреснат и со своето воскресение го најавува доаѓањето на царството небесно. Но секоја човечка генерација треба да одлучи дали ќе го прифати неговото учење и неговите очекувања. Оваа тема ја обработува Новица Трајковски со своето дело „Повторно“. Делото е со елементи на минималистички симболизам, а е насликано во стил и техника на реализам и на импресионизам. Ликот на Христос е прикажан реалистично додека контекстот е импресионистички. Палетата се состои во темно-зелени, кафени и црвени нијанси додека ореолот е златно-зелен. Ова на делото му дава сериозен тон што посочува на интроспекција и рефлексија.

Реалистичниот приказ на лицето добива „продуховени“ својства зашто нијансите се бледи и замаглени. Наспроти тоа е трновата круна прикажана во јасен детаљ. Зелената боја укажува на свежо сплетен венец од трња чии острици ги раскрвавуваат челото и главата на Христос. Црвените капки крв се исто така насликани во остар контраст на главата и на лицето. Во комбинација со нагласената жолта на ореолот лицето станува речиси невидливо. Како авторот да сака да каже дека општо прифатеното мислење за исклучителниот карактер на Исус Христос и неговото бескомпромисно соочување со корумпираната моќ на естаблишментот ја прифаќаме како убава дури и воодушевувачка идеја. Но само доколку трновата круна остане врз неговата глава, а не и врз нашата. Ореолот и трњето ги разбираме, но кога доаѓа да ја прифатиме пораката од лицето кое ги носи, тогаш фокусот ни се замаглува. Тешко ни е да го видиме неговото лице. Човештвото трага по морална катарза, но не сака да плати цена за тоа.

Темната позадина на сликата дополнително ја нагласува оваа човечка состојба. Чувството е бесконечна празнина која би можела да ја претстави испразнетоста на светот од вистинската порака на Христос. Таа во себе го содржи ореолот на Божјата слава, но дотаму не може да се стигне без крунисувањето со трнова круна.

„Повторно“ на Новица Трајковски ги загатнува прашањата и заклучоците погоре. Тоа што трновата круна „лебди“ врз главата на Христос може да значи дека секој миг може да премине врз главата на некоја друга личност ако таа се поистовети со пораката на Христос и почне да станува „Христолика“. За оние пак кои ја разбираат симболиката на ореолот и на трновата круна, но одбиваат да се поистоветат со ликот на Христос библијата вели дека„... Повторно во себеси Го распнуваат Синот Божји“ (Ев. 6:6). Сеедно, неговите очи не престануваат да гледаат во нас и да нѐ повикуваат на следбеништво. Имаме само две опции, трета нема. Или сме распнати со него или повторно го распнуваме.

Десетте дела на изложбата „Созерцанија“ се креативен крик на уметниците преку кој се слуша гласот на Христос: „Ете, стојам пред вратата и чукам. Ако некој го чуе гласот Мој и ја отвори вратата, ќе влезам кај него и ќе вечерам со него, и тој со Мене“ (Отк. 3:20).