Откако бугарскиот Парламент го одобри создавањето на државна комерцијална компанија (ЕАД) за продажба на прехранбени производи со ограничена маржа од 10 проценти, во македонската јавност се отвора дебата дали овој модел би можел да биде решение за намалување на цените и кај нас.
Целта на бугарската Влада, според официјалните документи, е да се скрати синџирот од производителите до крајните потрошувачи, со што цените на храната би биле пониски и стабилни, а истовремено ќе се спречат евентуални шпекулативни цени.
Новата државна компанија во Бугарија ќе започне со почетен капитал од 10 милиони лева, а под контрола на бугарското Министерство за земјоделство и храна ќе отворат продажни пунктови кои ќе понудат производи од домашно производство.
Слични практики постојат во некои земји на Европската Унија, особено во Германија и во Франција, каде државата со строго контролирани маржи гарантира достапност на основните производи за граѓаните.
Оваа идеја ја поздравуваат граѓаните и експертите во Македонија, кои долго време бараат начин за намалување на цените на храната, кои последните години драстично се зголемија.
Но, дали ваков модел би бил применлив во македонските услови и колку би бил успешен?
Економски експерт со долгогодишно искуство во областа на трговијата за нашиот медиум изјави дека ваквиот модел би можел да биде одлична можност за намалување на трговските маржи кои често се огромни и ги празнат џебовите на потрошувачите.
„Ова е храбар чекор кој може да ги контролира цените во малопродажната мрежа, бидејќи кај нас маржите често достигнуваат и над 30 проценти. Со државна компанија која би работела со пониски маржи, ќе се создаде притисок врз приватните трговски ланци и сигурно ќе се постигне намалување на цените на основните прехранбени производи“, смета нашиот соговорник.
Тој додава дека најголемиот предизвик би бил во правилното и транспарентно работење на такво државно претпријатие, бидејќи кај нас веќе постои недоверба кон државните компании кои често се синоним за непрофитабилност или корупција.
Од друга страна, македонските граѓани генерално позитивно реагираат на ваква идеја.
Нашата редакција направи анкета на случаен примерок од граѓани во Скопје, за да дознае што мислат тие за идејата Македонија да има свои државни маркети со строго контролирани цени.
„Мислам дека тоа би било одлична идеја. Денес буквално секоја храна е прескапа, а никој не го контролира тоа. Ако има државни продавници со македонски производи и ниски маржи, тоа ќе им помогне и на граѓаните и на домашните производители“, вели пензионерка од населбата Драчево.
Друг граѓанин, млад родител од населбата Ѓорче Петров, вели дека овој модел би помогнал за намалување на трошоците во семејниот буџет.
„Тешко е да се издржи со актуелните цени на прехранбените продукти. Платите стагнираат, а цените растат. Вакво нешто би било олеснување за секој граѓанин“, вели тој.
Сепак, не сите се убедени дека државата е способна да ја менаџира ваквата компанија на долгорочен и ефикасен начин.
„Звучи добро, но не сум сигурен дали нашата држава може тоа успешно да го реализира. Досега, искрено кажано, немаме позитивни примери на државни фирми кои профитабилно работат. Би сакал да видам таква продавница, но сум скептичен за имплементацијата“, посочува еден средовечен граѓанин од Кисела Вода.
За да се реализира ваква идеја, државата мора да обезбеди не само финансии и добра организација, туку и стриктна контрола на производите, со јасни и транспарентни правила, предупредуваат експертите.
„Ако државата одлучи да оди во оваа насока, мора да има транспарентни јавни набавки, конкурентни цени и вистинска помош за домашните земјоделци и производители. Во спротивно, ризикуваме да добиеме уште една компанија која ќе биде товар на буџетот, наместо помош за граѓаните“, предупредува економскиот експерт.
Идејата за создавање на државни маркети со регулирани цени, по примерот на Бугарија и други европски земји, без сомнеж заслужува поширока општествена дебата и стручна анализа.
Дали Македонија ќе тргне по истиот пат или ќе продолжи да бара други начини за намалување на високите цени, останува отворено прашање.
Едно е јасно – граѓаните сакаат промена во начинот на функционирање на пазарот за храна, кој станува сè понедостапен за обичниот македонски потрошувач.
Б.З.М.
