Изгорениците се повреди на кожата и подлабоките ткива предизвикани од топлина, хемикалии, електрична енергија, радијација или триење. Тие можат да бидат од лесни до животозагрозувачки.
1. Видови на изгореници според длабочината
➤ Првостепени изгореници (суперфицијални)
Опис: Зафаќаат само најгорниот слој на кожата (епидермис). Симптоми: Црвенило, болка, сува кожа, оток (без меури). Пример: Сончева изгореница, краток допир на жешка површина. Третман:
Ладење со млака вода (не мраз!) 10-20 минути. Алое вера гел или хидратантен лосион. Пијте многу течности за хидратација. Избегнување сонце на погоденото место.
➤ Второстепени изгореници (површни и длабоки дермални)
Опис: Зафаќаат епидермисот и дел од дермисот (подлабоки слоеви на кожа). Симптоми: Интензивна болка, меури со бистра или жолтеникава течност, влажна и розова или црвена кожа. Пример: Изгореници од врела течност, пареа, пламен. Третман: Ладење со млака вода 15-20 минути (не наметнувајте мраз). Покривање со стерилна, немазна газа. Аналгетици за болка (ибупрофен, парацетамол).
Не прободувајте меури (може да доведе до инфекција).
Посетете лекар ако: изгореницата е поголема од дланката, ако се наоѓа на лице, дланки, стапала, гениталии или ако се појават знаци на инфекција (црвенило, оток, гној).
➤ Третостепени изгореници (целосна дебелина на кожата)
Опис: Зафаќаат сите слоеви на кожата, често и масното ткиво. Симптоми: Безболна (поради уништени нерви), кожата е бела, црна или кожена. Пример: Тешки изгореници од оган, струја, хемикалии. Третман:
Итна медицинска помош! Покривање со чиста, сува стерилна газа. Давање течности (ако е свесен). Не нанесувајте масти или домашни лекови. Не вадете загорена облека залепена за кожата.
➤ Четвртостепени изгореници (длабоки оштетувања)
Опис: Продираат во мускулите, тетивите, коските. Симптоми: Црни, јагленосани ткива, без чувствителност. Третман: Неодложна болничка интервенција, често бара трансплантација на кожа и хируршки зафати.
2. Причини за изгореници и специфичен третман
Термички изгореници (оган, врела течност, пареа, жешки предмети)
Изладете ја областа со млака вода. Не ставајте масло, путер или брашно – можат да ја влошат состојбата.
Хемиски изгореници (киселини, бази, хемикалии за чистење)
Измијте со млака вода најмалку 20 минути. Отстранете ја загадената облека. Побарајте лекарска помош, особено ако изгореницата е од силни киселини (сулфурна, хлороводородна) или бази (натриум хидроксид).
Електрични изгореници (струен удар, гром)
Исклучете го изворот на струја пред да помогнете. Често изгледаат мали на кожата, но можат да имаат внатрешни оштетувања! Обавезно одете во болница, бидејќи може да има срцеви проблеми или оштетувања на внатрешните органи.
Радијациски изгореници (сонце, зрачење, УВ лампи)
Изладете ја кожата и користете алое вера или крем за изгореници. Избегнувајте повторно изложување на сонце. Пијте многу вода за рехидрација.
3. Фази на заздравување и компликации
Фази на заздравување
- Инфламаторна фаза (први денови) – Црвенило, болка, воспалителен одговор.
- Пролиферативна фаза (неколку недели) – Формирање на нова кожа.
- Фаза на ремоделирање (месеци-години) – Формирање на лузни.
Можни компликации
Инфекција (ако има гној, црвенило или треска, бара антибиотска терапија). Контрактури (намалена подвижност поради лузни). Хипер- или хипопигментација. Шок (кај големи изгореници, губење на течности и електролити).
4. Долгорочна нега на изгореници
Хидратација со специјални креми. Заштита од сонце за да се спречат темни дамки. Притисочни завои за намалување на лузни. Физиотерапија ако има ограничена подвижност.
5. Домашни митови и што НЕ треба да се прави
Мит: Путерот и маслото помагаат. Вистина: Маснотиите ја задржуваат топлината и можат да ја влошат изгореницата.
Мит: Пукање на меури го забрзува заздравувањето. Вистина: Тоа ја зголемува шансата за инфекција.
Мит: Користење на мраз помага. Вистина: Мразот може да предизвика дополнително оштетување на ткивото.
6. Кога треба да посетите лекар?
Ако изгореницата е поголема од дланката. Ако е на лицето, рацете, стапалата или гениталиите. Ако има знаци на инфекција. Ако жртвата има тешки болки или шок (збунетост, бледило, забрзано чукање на срцето).
Со правилен третман, повеќето изгореници можат успешно да зараснат без компликации. 
