Разговорите дојдоа 11 дена по спорниот состанок во Белата куќа меѓу Зеленски и американскиот претседател Доналд Трамп, кој ги разгоре односите меѓу двете земји по одбивањето на Трамп да вклучи какви било безбедносни гаранции во потенцијалниот договор за заеднички развој на минералите со ретки земји и други ресурси на Украина.
После тоа, Вашингтон ја запре воената помош за Украина и го ограничи споделувањето разузнавачки информации на бојното поле.
Шефот на кабинетот на Зеленски, Андриј Јермак, кој ја предводи украинската делегација, ги нарече разговорите „работа во тек“ за време на паузата што следеше по повеќе од четири часа разговори.
Советникот за национална безбедност на САД, Мајк Волц, рече „блиску сме“ кога новинарот го праша како се одвиваат преговорите додека тој ја напушташе просторијата за состаноци.
Украинскиот министер за надворешни работи Андриј Сибиха изјави дека разговорите се одвиваат во „конструктивна атмосфера“.
Преговорите продолжија и по паузата.
„Средбата со американскиот тим започна на многу конструктивен начин, работиме на праведен и траен мир“, рече лидерот на украинската делегација, Андриј Јермак, шеф на кабинетот на претседателот Володимир Зеленски, во објава на Телеграм по почетокот на средбата.
Тој претходно рече дека „заштитата на украинските интереси“ и „јасната визија за ставање крај на војната“ биле на агендата на Киев на еднодневните разговори во Џеда на 11 март.
Зеленски беше во Саудиска Арабија на 10 март за да се сретне со престолонаследникот Мохамед бин Салман, но нема да се приклучи на разговорите.
Американскиот државен секретар Марко Рубио е највисокиот американски функционер во преговорите. Тој ден претходно изјави дека не разговарал со Европската унија (ЕУ) за можното олеснување на санкциите против Русија.
Фотографијата направена на почетокот на состанокот ги прикажува американскиот државен секретар Марко Рубио, американскиот советник за национална безбедност Мајк Валц, украинскиот министер за надворешни работи Андриј Сибиха, началникот на кабинетот на претседателот на Украина Андриј Јермак и украинскиот министер за одбрана Рустем Умеров во Џеда, во присуство на саудискиот министер за надворешни работи, советникот Фархан и советникот за национална безбедност Мохамед ал-Аи.
Олександр Мережко, шеф на комисијата за надворешни работи на украинскиот парламент, изјави за Радио Слободна Европа (РСЕ) дека средбата треба да се гледа како „прв чекор кон подобрување на односите меѓу новата администрација на Трамп и Украина“ и „директна средба“ меѓу Зеленски и американскиот претседател Доналд Трамп.
„Очекувам да слушнам од нашите американски пријатели дали постои стратегија на Трамп во врска со Украина, како да се запре руската агресија“, рече тој. „Затоа што последните изјави на претседателот Трамп покренуваат многу прашања.
Останува да се види дали САД се подготвени да продолжат со размената на помош и разузнавачки информации по преговорите. Пред состанокот, Трамп рече дека неговата администрација „штотуку“ ставила крај на суспензијата на размената на разузнавачки информации со Украина.
Џон Хербст, поранешен американски амбасадор во Украина, рече дека обновувањето на разузнавачката соработка треба да се гледа како позитивен исход за Киев.
„Ако се укине по разговорите, тоа е добра работа“, рече Хербст за РСЕ. „Ако не се укине, тоа е знак дека политиката на притисок на Трамп врз Украина ќе продолжи.
„Примирјето во тригодишната војна што ја води Руската Федерација против мојата земја никогаш не изгледаше поблиску“, напиша Јермак во написот објавен во весникот „Гардијан“.
„Примирјето во Украина нема да дојде само преку дипломатски гест. Ова вклучува политички и финансиски притисок врз Русија да ги зголеми трошоците за обновениот конфликт“, додаде тој.
Киев на преговорите го претставуваат министерот за надворешни работи Андриј Сибиха и министерот за одбрана Рустем Умеров, додека украинскиот претседател Володимир Зеленски не учествува.
Што сакаат да постигнат САД во преговорите со Украина?
Американскиот државен секретар Марко Рубио, кој го предводи американскиот преговарачки тим, рече дека разговорите ќе се фокусираат на разбирање на тоа што Украина би била подготвена да се откаже во мировниот договор и повтори дека Украина ќе мора да направи отстапки за територијата која во моментов е окупирана од Русија, како дел од каков било договор за ставање крај на војната.
„Најважното нешто со кое треба да се оддалечиме од овде е силно чувство дека Украина е подготвена да направи тешки работи, исто како што Русите ќе мора да направат тешки работи за да го прекинат овој конфликт или барем да го паузираат на некој начин, облик или форма“, им рече Рубио на новинарите на 10 март додека леташе за Џеда.
Надвор од овие широки цели, неколку детали за состанокот беа објавени во јавноста. Рубио одби да понуди како би можел да изгледа нацрт-потенцијален договор, а Стејт департментот одби да коментира дали во Џеда ќе се разговара за потпишување договор за минерали и враќање на размената на разузнавачки информации.
„Единствениот начин на кој оваа војна ќе заврши е ако и Русија и Украина дојдат на преговарачка маса, а и Русија и Украина ќе мора да донесат тешки одлуки. Учеството во преговорите брзо ќе стане очигледно доколку двете страни се сериозни за мирот“, изјави портпаролот на Стејт департментот за РСЕ.
Рубио рече дека отстапките од Киев и Москва ќе бидат клучни за дипломатијата и дека ќе бидат потребни идни разговори со Русија за да се утврди од што Кремљ е подготвен да се откаже.
„Не знаеме колку навистина се оддалечени“, рече Рубио.
Што има на преговарачката маса во Саудиска Арабија?
Во меѓувреме, сегашниот фокус на САД е на Украина и на она што Киев би бил подготвен да го прифати како дел од мировниот договор.
Пред разговорите, Киев рече дека ќе биде подготвен да прифати прекин на огнот за воздушни напади и на море, но сè уште не за борби на бојното поле.
Украина изврши голем напад со беспилотни летала што ги погоди Москва и околниот регион во текот на ноќта, демонстрирајќи ги своите способности во воздухот.
Стив Виткоф, пратеникот на Трамп за Блискиот Исток, минатата недела рече дека се надева оти разговорите ќе вклучат „рамка“ за потенцијален прекин на огнот и мировен договор за време на преговорите. Виткоф, наводно, ќе отпатува за Москва за да се сретне со рускиот претседател Владимир Путин подоцна оваа недела.
Другите покренати прашања вклучуваат територијални отстапки на Украина, постигнување прекин на огнот и потенцијално одржување избори во Украина.
Лидерите на украинската опозиција неодамна изјавија дека се противат на можноста за воени избори во земјата, откако медиумските извештаи сугерираа дека американски официјални претставници им пристапиле на идејата поради притисокот од администрацијата на Трамп Украина да одржи избори во случај на прекин на огнот или мировен договор, или можеби порано.
Зеленски, исто така, постојано зборуваше за важноста на размената на заложниците, како и за неговото барање Русија да ги врати киднапираните украински деца.
Хербст рече дека редот во идните преговори ќе биде клучен. Иако раниот прекин на огнот би можел да биде клучен дел од идниот мировен процес, тој нагласува дека е важно тоа да биде проследено со понатамошни чекори кон траен мировен договор, како што се продолжување на воените пратки во Украина, потенцијална демилитаризирана зона и поголема улога за европските земји, вклучително и нивните сили распоредени како мировници.
„Сите овие се сериозни идеи што се изнесени“, рече Хербст.
„Тоа можеби не е праведен мир, бидејќи праведен мир не би значел дека Украина мора да отстапи територии, но сепак може да биде траен што ќе и отежне на Русија да ја обнови агресијата“.
Каква улога играат Русија и Европа во мировните преговори?
Додека украинските и американските власти се оценуваат меѓусебно за тоа што е можно за идните мировни преговори, вниманието се префрла и на другите двајца играчи кои ќе одлучат како ќе заврши војната: Русија и европските сојузници на Киев.
Со состанокот во Џеда во тек, највисоките воени претставници од повеќе од 30 земји треба да се сретнат во Париз на 11 март за да разговараат за создавање меѓународни безбедносни сили за Украина.
Силите се иницирани од Британија и Франција. Целта е да се смири Украина и да се одврати уште една голема руска офанзива по прекинот на огнот. Силите би можеле да вклучат тешко оружје и залихи на оружје што би можеле да бидат испорачани во рок од неколку часа или денови за да помогнат во одбраната на Украина.
Русија досега изјави дека е против прифаќање европски трупи во Украина како дел од договорот.
Кремљ, исто така, зборуваше за укинување на западните санкции врз нејзината економија како дел од мировниот процес, вклучително и со Саудиска Арабија кога американските и руските претставници одржаа разговори пред речиси еден месец.
Мари Димулен, поранешен француски дипломат и аналитичар во Европскиот совет за надворешни односи, вели дека ова им дава на европските влади одредено влијание штом ќе се спушти прашината од разговорите во Џеда.
Таа рече дека остануваат сомнежите во европските престолнини за тоа дали Русија е подготвена да направи какви било отстапки и дека Европа би можела да ја искористи и сопствената понуда за безбедносни гаранции за Украина и можноста за укинување на санкциите на Европската Унија кон Русија како начин да ги обликува разговорите во Москва и Вашингтон.
„Ова и дава на Украина уште неколку карти на маса. Ова може да и даде простор на Украина да каже дали договорот што ѝ се нуди е доволно добар или не“, заклучува Думулен за РСЕ.
